Dienden vogels vroeger vooral als vermaak of als culinair genoegen, in deze moderne hectische tijden hebben ze er een belangrijke taak bijgekregen: ontspanning teweegbrengen. Tik op You Tube in ‘ontspanningsmuziek’, ‘meditatie’ of ‘new age’ en de composities met zacht ruisende beekjes, rustige brandingen en vogelzang rollen in grote getale uit. Allemaal zijn ze op dezelfde wijze samengesteld, rustige, zeer simpele orkestklanken worden aangevuld met geluiden uit de natuur. De Zwitserse groep Sweet People zorgde in 1978 voor een primeur met het nummer 'Et les oiseaux chantaient' dat toentertijd wekenlang in de top 10 van populaire muziek stond. Nog steeds is het veel gedraaide uitvaartmuziek. (‘Hij hield zo van vogels’). Er is wat voor dit soort vogelmuziek te zeggen. De vogels worden in hun waarde gelaten, de zang wordt precies weergegeven en niet gemanipuleerd via een muziekinstrument of computer. Storend is de impliciete veronderstelling dat iedereen dit wel mooi moet vinden. Volgens Milan Kundera is er dan sprake van kitsch, want ze genereren twee tranen. De eerste traan zegt: Wat prachtig die zingende vogels. De tweede traan: Wat is het leven mooi! Toch?
Wat mij stoort in zulke muziek is het feit dat de vogels niet geschikt worden gevonden om echt deel uit te maken van een compositie. Het blijft een optelsom van twee verschillende composities. Dat is niet het geval in het stuk Cantus Arcticus van de Finse componist Einojuhani Rautavaara. Het hele stuk is bedoeld om de sfeer van een arctisch landschap te schetsen. In het laatste deel ‘Swans migrating’ hoor je bandopnamen van Wilde Zwanen (Cygnus cygnus). Een indrukwekkend geluid dat de eenzaamheid van het landschap en de kou in de lucht nog sterker overbrengt dan alleen de muziek doet. Geen tweede traan en dus geen kitsch.
Milan Kundera. De ondraaglijke lichtheid van het bestaan. 1983
