WANNEER HOORDE VIVALDI DE KOEKOEK?

Componisten gebruiken graag een koekoek om aan te geven dat een compositie over de lente gaat. Mooie voorbeelden zijn On Hearing the First Cuckoo in Spring van Frederic Delius (1862-1934) en het Duitse kinderliedje ‘Kuckuck, Kuckuck, ruft’s aus dem Wald’. Vivaldi citeert de koekoek in zijn Vier Jaargetijden, alleen niet in de lente maar in de zomer. Dit is opmerkelijk omdat de koekoek toch echt een lentevogel is.

Op de waarnemingssite waarneming.nl werden dit jaar op 9 mei 381 koekoeken gemeld, het maximum voor dit jaar. Op 21 juni waren dit er nog maar 33. De meeste oudervogels zijn dan al op weg naar het zuiden, jonge vogels blijven hier nog tot in augustus. In Italie is dit niet anders dan in Nederland. Overigens zegt dit aantal op waarneming.nl niets over het totale aantal koekoeken in ons land. Er zijn niet elke dag evenveel vogelliefhebbers op pad, niet alle waarnemingen worden ingevoerd en niet alle koekoeken worden waargenomen. Bovendien kan een en dezelfde koekoek door meerdere waarnemers gemeld worden.

Foto: Koekoek

Waarom laat Vivaldi de koekoek toch als zomervogel optreden? Een verklaring zou kunnen zijn dat Vivaldi, die bijna zijn hele leven in Venetië woonde en werkte, nooit een koekoek heeft waargenomen. Maar toen Vivaldi zijn Vier jaargetijden schreef verbleef hij voor een periode van drie jaar in Mantua, een stad met een bijna Hollandse waterrijke omgeving. Daar moet hij de koekoek toch veelvuldig gehoord hebben, net als wij toen we daar in het voorjaar van 2012 waren. Als niet-vogelkenner heeft hij waarschijnlijk niet steeds op de kalender gekeken. 
Dat neemt niet weg dat de zomer van Vivaldi een prachtig vioolconcert is waarin overigens ook nog de putter en de tortelduif een muzikale rol spelen. Dat blijkt allemaal uit een sonnet dat Vivaldi in zijn partituur verwerkte.